Hooggevoelig kind opvoeden – een blog met tips voor ouders en professionals
Wat komt er zoal kijken bij de opvoeding van een hooggevoelig kind? Eerder schreven we over de kenmerken van hooggevoelige kinderen, en welke moeilijkheden zij kunnen ervaren. Hooggevoelige kinderen hebben hele mooie eigenschappen zoals empathisch vermogen, sterke intuïtie en groot verantwoordelijkheidsgevoel. Maar het kan ook voor overprikkeling en spanning zorgen. Het vraagt veel van de ouder van een hooggevoelig kind. Want je wilt je kind beschermen tegen overprikkeling, maar je wilt je kind natuurlijk ook weerbaar maken. En veel ouders zullen herkennen dat het moeilijk is om een balans hierin te vinden. Hoe kun je kinderen het beste helpen bij het voorkomen van overprikkeling? De meest praktische en helpende opvoedtips voor ouders van een hooggevoelig kind hebben we verzameld.
Kenmerken hooggevoelig kind
Nog even de kenmerken opgesomd van het hooggevoelige kind:
- intens en intuïtief
- prikkelgevoelig
- aandacht voor detail
- perfectionistisch
- bedachtzaam
- slim
- gevoelig voor stemmingen van anderen
- creatief of kunstzinnig
- moeite met verrassingen en veranderingen
- vroeg wijs
- groot verantwoordelijkheidsgevoel
De grondlegger van het concept hoogsensitiviteit, Elaine Aron, beschreef in haar boek Het Hoogsensitieve Kind dat je als ouder je riemen vast kunt maken. Of je nu zelf ook hooggevoelig bent, of juist niet; het vraagt behoorlijk wat van je opvoedvaardigheden. Ze bespreekt een aantal manieren hoe je kunt reageren op bepaalde situaties met met je hooggevoelige kind. Bijvoorbeeld als ze moeite hebben met nieuwe situaties, emotionele uitbarstingen hebben of beïnvloed worden door emoties van anderen. Een aantal belangrijke tips die zij noemt is het praten met je kind over hun eigenschap, en te werken aan hun zelfvertrouwen.
Een ander prettig boek met tips is de compacte Gids over Hooggevoelige Kids van Josina Intrabartolo en Leonie LeDoux. Hierin worden 80 opvoedtips beschreven voor ouders van hooggevoelige kinderen. Veel informatie tot je nemen helpt om je inzicht te vergroten. Maar wat is daadwerkelijk helpend en kun je in de dagelijkse praktijk toepassen?
Praktische en helpende opvoedtips voor ouders van een hooggevoelig kind
- Luister en toon medeleven. Erken de gevoelens van je kind. Probeer bij heftig verdriet of boosheid dit niet zo snel mogelijk te stoppen, maar laat het er zijn.
- Leer de signalen kennen als je kind overprikkeld is, zoals snel boos zijn, buikpijn of hoofdpijn, zich terugtrekken. Dan kun je tijdig proberen in te grijpen.
- Biedt voldoende rustmomenten op de dag. Een schooldag kan al erg veel vergen van een hooggevoelig kind, dus veel extra activiteiten na schooltijd kunnen overweldigend zijn.
- Vermijd kritiek en blijf rustig en kalm als je kind iets doet wat niet mag. Kritiek op hun handelen zien ze snel als kritiek op wie ze zijn.
- Praat in het gezin over emoties en gevoelens. Geef daarbij het goede voorbeeld en biedt ruimte om te vertellen waar je mee zit, maar ook waar je blij van wordt.
- Hanteer zo veel mogelijk een vaste structuur in de dag. Vooraf vertellen wat er gaat gebeuren voorkomt verrassingen. Zie bijvoorbeeld de review van een dagplanner voor kinderen.
- Bereid bijzondere gebeurtenissen samen met je kind voor. Een kinderfeestje, schoolreis, verjaardag of vakantie kunnen in het hoofd van een hooggevoelig kind al op voorhand voor piekergedachten zorgen.
- Benadruk positieve momenten van de dag en voorkom dat je kind blijft piekeren over foutjes of moeilijkheden.
- Bied balans: wissel drukke en rustige activiteiten af. Niet alleen op de dag, maar ook over de gehele week gezien.
Ontspannen – opvoedtips voor ouders van hooggevoelige kinderen
- Ga de natuur in, beweeg en leer je kind om in het moment aanwezig te zijn. Uit het hoofd en in je lichaam!
- Leer je kind te ontspannen met ademhalingsoefeningen. Bij zenuwen en druktes is het heel helpend om een aantal keer rustig adem te halen.
- Help je kind ontspannen door het geven van een massage. Een voetmassage bijvoorbeeld zorgt ervoor dat de linkerhelft en rechterhelft van het lichaam weer in balans komen. Zie onze review over kindermassagekaarten om mee aan de slag te gaan.
- Creëer een chillplek in huis waar je kind zijn favoriete spulletjes heeft en zo min mogelijk gestoord kan worden. Het liefst opgeruimd en rustig. Een rustige omgeving zorgt ook voor minder prikkels.
- Voor het slapengaan kan het helpen om te luisteren naar een fijn muziekje of meditatieoefening. Dit helpt om de gedachten tot rust te laten komen. Kijk voor meditaties voor kinderen eens op de site van GevoeligSterk.
- Hooggevoelige personen kunnen zichzelf heerlijk terugtrekken met een boek. Lezen biedt de mogelijkheid om even in een andere wereld te zijn.
- Denk ook eens aan een verzwaringskussen. Ideaal voor thuis of op school.
- En tot slot heel helpend om te ontspannen: doe iets creatiefs (zoals tekenen, diamond painting, aquabeads), dans samen door de kamer of zing mee met muziek.
Beschermen – opvoedtips voor ouders van een hooggevoelig kind
- Scherm je kind af van heftige nieuwsberichten. Hooggevoelige kinderen kunnen diep nadenken en hebben nog niet het relativeringsvermogen om iets in perspectief te plaatsen. Het is daarom zeker in deze tijd goed om met je kind bijvoorbeeld nieuws over corona na te bespreken.
- Het ontladen van emoties thuis mag; dit is immers een veilige plek voor je kind waar het zich durft te laten gaan. Maak samen met je kind een lijstje van manieren waarop dit acceptabel kan, dus liever niet gericht op onschuldige familieleden of meubels.
- Leer je kind zich af te schermen van emoties van anderen. Boze kinderen in de klas, ruzies op het schoolplein of kinderen met pijn; dit kan extra binnenkomen bij een hooggevoelig kind. Zij nemen als het ware deze emoties in zich op. Leg dit uit zodat je kind het herkent en misschien even afstand kan nemen.
Opvoedtips voor ouders van hooggevoelige kinderen met een sterke eigen wil
Een aparte en uitgebreide blog zouden we kunnen schrijven over hooggevoelige kinderen die ook een sterke wil hebben. Een temperamentvol kind. Want daar komt nog zoveel meer bij kijken. Een fijn boek met tips en uitleg over deze eigenschap is het boek van Janneke van Olphen, Het Hooggevoelige kind met een sterke wil. Zij beschrijft het model van de innerlijke familie. Hierin wordt duidelijk welke gedragskenmerken passen bij hooggevoelige kinderen met en zonder sterke eigen wil. En het gedrag dat je als ouder kunt laten zien, om je kind te helpen. Of wat juist tegen kan werken.
Met name is er veel herkenning in de beschrijving van het voorbeeldige hooggevoelige kind in een situatie buitenshuis. Op school zijn ze lief, behulpzaam en kunnen ze zich vooral heel goed aan de regels houden. De opstandigheid en frustratie die er thuis uit kan komen, is dan een heel ander verhaal. En waar je grensoverschrijdend gedrag normaalgesproken goed kan beheersen door bijvoorbeeld time-outs, lijkt dit een averechts effect te hebben op hooggevoelige kinderen. Zij voelen zich dan onbegrepen, eenzaam, schuldig en verdrietig. Maar dit uit zich vervolgens in nog meer boosheid. Een kleine greep uit wat je dan kunt doen:
- Maak een overzicht d.m.v. de stoplichtmethode: wanneer is gedrag groen, oranje en rood. Leer signalen van spanning herkennen.
- Gebruik humor of bedenk iets out-of-the-box om spanning te verminderen.
- Ga niet in discussie of boos terugdoen in de rode fase; een getrest kind is dan niet in staat om te leren.
- Herken wat er bij jou als ouder gebeurt, en stem je reactie af op wat je kind in een situatie nodig heeft.
De hooggevoelige ouder en bewust ouderschap
Veel ouders vinden een stuk herkenning in hun kind en in de beschrijving over hooggevoeligheid. Ongeveer één op de vijf ouders heeft een gevoeliger zenuwstelsel en is hooggevoelig. Hooggevoelige ouders staan (on)bewust extra open voor prikkels. Dit kan een lastige wisselwerking veroorzaken met je eveneens hooggevoelige kind! Kinderen leren natuurlijk veel van het voorbeeld dat ouders geven. Hoe ga je zelf met spanningen om, of hoe voel jij je als ouder in een grote groep? Ga bij jezelf te rade waar je moeite mee hebt en waar je aan kunt werken.
Eerder schreven we over bewust ouderschap. Een mooie zienswijze over het effect van jouw gedrag op kinderen, en onbewuste zaken uit het verleden die misschien nog een rol spelen. Bijvoorbeeld over gezien en gehoord worden. Als ouder kun je zelf veel baat hebben bij het toepassen van mindfulness tips, en zelfzorg niet te vergeten. Want naast opvoedtips voor je hooggevoelige kind, is het ook belangrijk om als ouder aan jezelf te denken. Zodat je genoeg energie en draagkracht hebt!
Ook belangrijk: als ouder kun je niet alles voor je kind ondervangen. Word geen curling ouder voor je hooggevoelige kind! Je zou misschien willen dat alles zo vlekkeloos mogelijk verloopt, maar dat is uiteindelijk ook niet in het belang van je kind. Want dan leren ze zelf niet met tegenslagen omgaan. Soms hebben kinderen nou eenmaal een drukke plek in de klas, of een klasgenoot die graag met zijn pen tikt. In plaats van eisen dat ze een andere plek krijgen, kun je ook samen met je kind zoeken naar oplossingen. Denk aan je leren afsluiten of het toepassen van een ademhalingsoefening.
Opvoedtips: tijd en aandacht voor je hooggevoelige kind
Het meest basale advies is; wees er voor je kind. Even 1-op-1 aandacht na schooltijd of aan het eind van de dag. Wat vond je leuk vandaag of wat vond je stom. Dat hebben alle kinderen nodig, maar zeker ook hooggevoelige kinderen die alle prikkels gedurende de dag verzameld en opgeslagen hebben. Dat betekent dat je er als ouder ook echt voor de volle 100% bij aanwezig bent. Hooggevoelige kinderen voelen het feilloos aan als je met je gedachten ergens anders bent.
Probeer als ouder (zeker als je zelf ook hooggevoelig bent) in je dagprogramma een rustmoment in te bouwen. Een paar simpele ademhalingsoefeningen of een korte wandeling om je hoofd leeg te krijgen. Nu is dat in deze tijd heel lastig haalbaar. De lockdown zorgt ervoor dat je met elkaar heel veel tijd thuis bent, en dat vooral de moeders nogal eens een overprikkeld hoofd hebben omdat ze op zoveel fronten tegelijk nodig zijn. Maar je zal zien dat vooral het wegleggen van de telefoon best wel wat tijd oplevert. Voor meer tips over wat je in deze tijd kunt doen om het een beetje vol te houden, lees hier verder.
Gevoelig kind weerbaar maken
Hier zijn enkele suggesties om de weerbaarheid van een gevoelig kind te versterken:
Ontwikkel zelfbewustzijn: Help het kind zich bewust te worden van zijn emoties en gevoelens. Leer hen hoe ze hun emoties kunnen identificeren en begrijpen. Dit legt de basis voor het beheersen van hun reacties in verschillende situaties.
Positieve zelfpraat aanmoedigen: Leer het kind positieve en ondersteunende dingen tegen zichzelf te zeggen. Dit kan hen helpen hun zelfbeeld te versterken en zelfvertrouwen op te bouwen.
Onderwijs copingvaardigheden: Leer het kind effectieve copingvaardigheden, zoals ademhalingsoefeningen, meditatie of het gebruik van een stressbal. Dit kan hen helpen kalm te blijven in stressvolle situaties.
Leer sociale vaardigheden: Help het kind om sociale vaardigheden te ontwikkelen, zoals het aangaan van vriendschappen, communiceren en omgaan met conflicten. Dit helpt hen om steun te vinden in sociale situaties.
Stimuleer probleemoplossend denken: Leer het kind hoe het problemen kan identificeren, analyseren en oplossen. Dit versterkt hun vermogen om met uitdagingen om te gaan en bevordert een proactieve mindset.
Zorg voor een veilige omgeving: Creëer een veilige en ondersteunende omgeving waar het kind zich comfortabel voelt om zijn gedachten en gevoelens te delen. Dit versterkt het gevoel van verbondenheid en vertrouwen.
Bied positieve uitdagingen: Geef het kind de kans om nieuwe dingen te proberen en successen te ervaren. Dit draagt bij aan het opbouwen van zelfvertrouwen en veerkracht.
Moedig onafhankelijkheid aan: Laat het kind geleidelijk meer verantwoordelijkheid nemen voor zijn taken en beslissingen. Dit bevordert een gevoel van controle en competentie.
Modelleer weerbaar gedrag: Kinderen leren vaak door observatie. Toon zelf weerbaar gedrag in verschillende situaties en bespreek met hen hoe je met uitdagingen omgaat.
Omgaan met falen: Leer het kind dat het oké is om fouten te maken en dat falen een natuurlijk onderdeel is van het leerproces. Benadruk de waarde van leren en groeien uit ervaringen.
Zoek professionele hulp indien nodig: Als het kind ernstige moeilijkheden ondervindt, kan het nuttig zijn om professionele hulp in te schakelen, zoals een counselor of psycholoog.
Lees ook deze blogs
- Time – timer voor thuis
- verzwaringsproducten voor kinderen
- verzwaringskussen
- sensopathisch speelgoed voor thuis
- kenmerken van een gevoelig kind
- Slapen met Ozybag, een goede manier voor betere nachtrust
- Angst bij hoogbegaafde kinderen – een blog vol tips
- Hoogbegaafde kinderen en perfectionisme – een opvoedvraagstuk
- Ninja Power – een kaartenset voor meer zelfvertrouwen van kinderen
- De beste tips om te ontprikkelen na schooltijd
- Edelstenen en aromatherapie – een ondersteuning voor balans
- Gelukkig gevoelig
- Gevoelsdagboek
Boekentips voor ouders van een hooggevoelig kind
Op StoerLeesVoer kun je een aantal mooie reviews terugvinden van boeken over hooggevoeligheid:
- Draakje vurig; een verhaal over een temperamentvol en gevoelig draakje.
- Survivalgids voor het hoogsensitieve kinderen; een leuk doeboek voor gevoelige kinderen.
- Help ik voel zoveel; een boekje met tips en opdrachten over emoties die er mogen zijn.
- Gelukkig gevoelig – een toolkit
Ook de boekenreeks van Kabouter Langmuts, geschreven door Josina Intrabartolo, zijn helpend voor een stukje herkenning én erkenning voor het hooggevoelige kind. Binnenkort schrijven we een uitgebreide review. Houd de website van StoerLeesVoer in de gaten!
Ik ben Lianne, 40 jaar oud en moeder van drie hele lieve jongens. Opgeleid als orthopedagoog en geïnteresseerd in alles rondom opvoeding en ontwikkeling. Hoe kun je als ouder mindful te werk gaan, hoe zorg je voor jezelf en hoe hou je het een beetje leuk?
Laatste berichten van Lianne (alles zien)
