Veel hoogbegaafde kinderen hebben ook last van perfectionisme. In deze blog vertel ik je graag meer over de uitdagingen waar jij als ouder voor staat als je kind hier last van heeft. Perfectionisme gaat verder dan alleen iets heel goed willen doen. Het gaat ook over de lat voor jezelf hoog leggen en vermijdingsgedrag. Mijn dochter heeft veel last van al deze vormen van perfectionisme, ik deel graag mijn tips over de leerkuil bij hoogbegaafd met jou!
Perfectionisme faalangst hoogbegaafdheid een zijnsluik
Ben je bij deze blog terecht gekomen zonder eerst de hoofdblog over het zijnsluik te lezen? Dan is het handig om dat eerst te doen. Daar leg ik namelijk uit waar je in de opvoeding van een hoogbegaafde kinderen tegenaan kan lopen. Ook staat daar meer uitleg over het zijnsluik, het is namelijk heel logisch dat jouw hoogbegaafde kind last heeft van perfectionisme. Met als resultaat dat je kind in een leerkuil terecht kan komen in combinatie met de hoogbegaafdheid. Daarnaast kan het natuurlijk heel goed zijn dat jou kind helemaal niet hoogbegaafd is, maar wel erg perfectionistisch. Lees dan gerust verder, want de gegeven tips zijn vast ook handig voor jou!
Volgens het woordenboek is perfectionisme: Ernaar streven dat zaken perfect worden afgehandeld. Dit kun je natuurlijk heel breed zien. Iedereen heeft wel eens ‘last’ van perfectionisme. En dat is maar goed ook! Want sommige zaken zijn ook vrij handig om perfect uit te voeren, of in ieder geval zo perfect mogelijk. Het wordt een last als je het ook bij taken hebt die hier helemaal niet om vragen. Of als het zoveel druk op je legt dat het je verlamd of paniekerig maakt.
Perfectionisme komt bij veel hoogbegaafde kinderen voor. Zij kunnen taken goed doorgronden en analyseren wat met de taak van hen wordt verwacht. Ze vinden dan ook, omdat ze dit zo goed kunnen doorzien, dat ze hieraan moeten voldoen. In een leerkuil zitten bij hoogbegaafdheid is dan niet handig. Mijn eerste tip is: zeg nooit tegen je kind: “Jij bent perfectionistisch’. Hiermee geef je aan dat dit nou eenmaal bij zijn/haar persoonlijkheid hoort. Dat is helemaal niet zo, want het verschilt per situatie en kan ook afnemen.
Tip 1: Zeg nooit dat je kind perfectionistisch is, maar dat hij last heeft van perfectionisme.
Perfectionisme faalangst hoogbegaafdheid – hoe ziet dat eruit
In het zijnsluik staan een aantal vormen van perfectionisme genoemd. Deze wil ik graag wat uitgebreider bespreken. Ten eerste heb je ‘liever geen fouten willen maken’. Dit lijkt vanzelfsprekend, maar hier zit wel een diepere laag achter. Bedenk eens bij jezelf, wat doe jij als je bang bent dat je een fout gaat maken? Bij hoogbegaafde kinderen zal dit niet heel anders zijn. We zien bijvoorbeeld:
- Kinderen die taken gaan vermijden
- Kinderen die boos op zichzelf worden, spullen weggooien of kapot maken
- Kinderen die expres fouten gaan maken
- Kinderen die zeer lang doen over een taak
In de opvoeding van hoogbegaafde kinderen is het ingewikkeld om dit perfectionisme tegen te komen. Je gunt je kind zo dat hij fouten durft te maken en daarvan durft te leren. Bij taken vermijden zie je dat de kinderen er niet eens aan beginnen, dan kan het namelijk ook niet fout zijn. Zo heeft mijn dochter lange tijd geen tekening meer gemaakt, later bleek omdat ze vindt dat het perfect moet. Ook zie je soms dat kinderen steeds weer opnieuw beginnen en dan gefrustreerd raken. Zo zijn de potloden hier al eens door de kamer gegaan bij het maken van een tekening. Bij bovenstaande situaties kunnen deze tips helpen:
Tip 2: Maak zelf fouten. Ga zelf mee tekenen, gum soms iets uit en denk hier hardop bij. Bijvoorbeeld “oeps, ik heb de lijn te ver doorgetrokken. Ik gum het uit. Wat jammer dat je hier nog wat van ziet, ach.. ik teken er gewoon iets overheen”
Tip 3: Ga niet mee in de wens van je kind om iets te vermijden. Bijvoorbeeld het vermijden van een stukje zelf fietsen, omdat hij bang is te vallen. Of te vermijden om ‘het hoofd’ te tekenen, omdat het hoofd nooit mooi wordt. Als jij dan het hoofd gaat tekenen bevestig je het kind in het idee dat het ook wel erg moeilijk is, zo’n hoofd tekenen.
Leerkuil hoogbegaafd
Een bekend plaatje om kinderen uit te leggen hoe leren werkt bij hoogbegaafdheid is de leerkuil. Steeds meer scholen gebruiken dit plaatje ook, om zichtbaar te maken hoe je een nieuwe vaardigheid leert. Het helpt kinderen echt bij inzicht krijgen in hun eigen leerproces. Als je iets nieuws gaat leren, zak je vanzelf in de leerkuil. Onderin denk je soms “dit komt echt noooooooit meer goed”, maar door veel te oefenen krabbel je er weer uit. Kinderen die taken gaan vermijden vallen dus nooit in de leerkuil. Je krijgt dan kinderen waarvan later wordt gezegd “ze hebben niet geleerd fouten te maken”.
Kinderen die nooit uitgedaagd worden om iets te doen springen over de leerkuil heen. Het is dan te gemakkelijk om in de leerkuil te vallen. Perfectionisme uit zich bij hoogbegaafde kinderen vaak ook zo. Door over de leerkuil heen te springen hoeven ze er niet in te vallen en is fouten maken niet nodig. Het gevoel van fouten maken doet bij deze intense kinderen namelijk pijn. Ze zien het soms als een totale afwijzing van zichzelf.
Tip 4: Leg kinderen de leerkuil uit. Als je ze uitlegt dat leren soms lastig is, maar dat doorzetten helpt geef je ze inzicht in het leerproces. Neem hierbij een voorbeeld van een situatie waarin het is gelukt. Bijvoorbeeld bij het leren zwemmen. Kon je dat in 1x? Nee. Maakte je soms fouten? Ja!
- Tip 5: Als je je kind de leerkuil bij hoogbegaafdheid hebt uitgelegd kun je tijdens een activiteit hier ook naar verwijzen. Gooit hij het potlood door de kamer? Zeg dan: Oef, wat is het stom he, onderin die leerkuil. Je wilt zo graag dit kunnen, maar het lukt nog niet. Weet je nog? Door veel te oefenen klim je zo die leerkuil uit!
Leerkuil hoogbegaafd – expres fouten maken
Ik heb een hoogbegaafd kind die expres fouten ging maken vanwege haar perfectionisme. Het duurde wel even voordat we daar achter waren! Lange tijd heeft zij veel spellingfouten gemaakt in haar schoolwerk. We vonden dat vreemd en dachten zelfs aan dyslexie. Na dyslexieonderzoek bleek dit echter niet het geval. Gelukkig was daar haar hoogbegaafdheidsspecialist. Zij kwam erachter dat mijn dochter expres fouten maakte. Ze had dan fouten, maar dat lag dan niet aan haar.
Dit is best lastig om je voor te stellen. Hoe kan expres fouten maken nou samen gaan met perfectionisme en een leerkuil bij hoogbegaafd? Je moet het zo zien. Als je je eigenwaarde laat afhangen van hoe goed je taken maakt, dan wil je graag dat de ander ziet dat jouw inzet goed is. Dus als jij je best doet en je hebt een goed resultaat, dan voel je je goed over jezelf. Als jij vindt dat bij fouten je een slecht kind bent, dit waren de letterlijke woorden van mijn dochter, dan kun je maar beter fouten maken die je niet maakt terwijl je goed je best hebt gedaan. Dan kun je beter de fouten sowieso al maken, want dan ligt het niet aan jouw spellingsvaardigheid. Dit is echt ingewikkeld om achter te komen, wij hebben daar hulp bij gehad. Ik heb wel tips voor je hoe hiermee om te gaan:
Tip 6: Maakt jouw kind expres fouten of denk je dat hij dit doet? Laat het kind dan uitleggen hoe hij aan het antwoord is gekomen. Vaak zul je een ‘gewoon’ terugkrijgen. Bij doorvragen zul je merken dat hij eigenlijk wel weet hoe het zit. Een andere tip is om op een ander moment dezelfde taak nog eens te vragen. Als het dan wel goed gaat, kun je vragen waarom het toen fout was. Wellicht vertelt je kind dan waarom het zo is gegaan.
Tip 7: Zorg ervoor dat je zelf geen waarde hangt aan het maken van een taak. Let dus op je eigen woorden. Zeg jij na een goed resultaat iets als “wat ben je toch een slim kind?” of “ik wist wel dat jij dit kon, jij bent hier zo goed in”. Als je dit zegt leg je een verband tussen wat een kind IS en wat het DOET. Je wilt eigenlijk dat een kind zichzelf altijd waardeert, ongeacht het resultaat.
Hoogbegaafdheid en perfectionisme – de lat hoog leggen
De lat ligt bij ons hoogbegaafde kind hoog, door perfectionisme. Eigenlijk alle drie de kinderen. Niet altijd alleen voor zichzelf, maar ze leggen de lat voor anderen ook heel hoog. Een paar voorbeelden:
We gaan met ons gezin een dagje uit naar een ontdekmuseum. Hierbij hebben ze alle drie allerlei associaties. Ze zijn er nog niet eerder geweest. In de voorbereiding zoeken ze op internet naar het museum en hebben ze de wildste plannen. Eenmaal in het museum valt het ze toch wat tegen. Het is kleiner dan dat ze in hun hoofd hadden, het solderen blijkt toch wel erg lastig en ze krijgen weinig hulp bij de activiteit. Een leerkuil dingetje door de hoogbegaafdheid. De speurtocht is een beetje saai en het cadeautje na het voltooien ervan is ‘stom’. In dit voorbeeld zie je dat onze kinderen ook graag een perfect dagje uit willen, anders is het direct stom.
We gaan koekjes bakken. Onze kinderen zijn boos in de winkel, omdat ik ‘alleen maar brownies’ wil bakken met ze. Zij hadden in hun hoofd uitgebreide versiersels op een cakeje. Ook hier hadden ze andere verwachtingen en lag de lat heel hoog voor de activiteit. Een aantal tips:
Tip 8: Bespreek vooraf wat de activiteit precies inhoudt. Maak hierbij het verhaal niet rooskleuriger dan wat het is. Vertel ook of je daar eten gaat kopen of niet, of ze wel of niet een cadeautje mogen uitzoeken.
Tip 9: Wees zelf niet teleurgesteld als je hoogbegaafde kind niet blij is. Het perfectionisme wat hierbij hoort zegt niets over de dankbaarheid van je kind. Ga niet zaken zeggen als ‘andere kinderen waren zo blij geweest’ (Been there…done that), dit zorgt alleen maar voor zwaarte bij je kind. Geef woorden aan het gevoel. “Je had wat anders bedacht bij deze activiteit, jammer he… dat het wat tegenvalt voor je”.
Faalangst – Leerkuil hoogbegaafd
Hoogbegaafde kinderen die struggelen met hun perfectionisme hebben niet altijd last van faalangst. Het kan natuurlijk wel, maar meestal heeft het te maken met:
- Eigenwaarde laten afhangen van goede prestaties
- Teleurstelling omdat de verwachting anders was
Tip 10: Benoem geen faalangst als dit niet expliciet aan de orde is. Als je zegt “Je hebt vast faalangst, omdat je deze toets zo spannend vindt” kan het kind dit direct op zichzelf plakken. “Ik ben nou eenmaal faalangstig, dus ik kan er niks aan doen”
Tip 11: Lees met je hoogbegaafde kind dat last heeft van perfectionisme boeken over durven doen! Hier kun je naar verwijzen in een lastige situatie als ze in een leerkuil door hoogbegaafd zitten.
Boeken die gaan over ‘durven doen’:
- Recensie Stoere Sprookjes over avontuurlijke meisjes op StoerLeesVoer
- Recensie dappere durf en doe boek op MamaScrapelle
Wil je zelf meer lezen over dit Leerkuil en hoogbegaafd? Kijk dan hier:
Lees ook deze blogs
- opvoeding hoogbegaafd kind
- kenmerken hoogbegaafd kind
- Mindset van een hoogbegaafd kind
- Angst bij een hoogbegaafd kind
- Rechtvaardig en hoogbegaafd
- autismeweek
- het dappere durf en doe boek
- Ninja-powerkaarten
- Belang van complimenten geven en krijgen
- Superkrachten voor je hoofd
- wat als je veel stress hebt
- dyslexie
- sensomotorische speelrijst
- bijtketting voor kinderen
- bijtketting in de klas
- onrustige kinderen in de klas
- Sensopathisch speelgoed in de klas
- verzwaringsknuffel
- verzwaringsdeken
- concentratie in de klas
- opvoedtips voor kinderen van hooggevoelig kind
- kenmerken van een hooggevoelig kind
- wat kun je doen tegen faalangst
- EasyAuti
Vier dagen per week werk ik als directeur en orthopedagoog in het basisonderwijs. In mijn vrije tijd yoga en dans ik graag en lees ik veel.
- Stadsnatuur op de stoep – een boek en spellenmap - 23/02/2024
- Wild refill deodorant – een natuurlijk duurzaam huidproduct - 20/02/2024
- Beestenboel – een beestachtig avontuurlijke film - 06/02/2024