hoogbegaafdheid en angsten – een blog vol tips

Angst komt veel voor bij hoogbegaafde kinderen. In deze week van de hoogbegaafdheid (9 tot en met 17 maart 2024) hebben we speciaal aandacht voor de opvoeding van deze bijzondere kinderen. Angst is natuurlijk niet iets wat alleen bij hoogbegaafdheid voorkomt, dus wellicht is deze blog vol tips ook nuttig voor jou als jouw kind angstig gedrag vertoond. We maken daarbij onderscheid in angst wat hoort bij de leeftijd en angst wat verder gaat dan dat zoals faalangst. Voor beide soorten spanning en angst heb ik tips hoe je hier als ouder mee om kunt gaan. Ik heb zelf namelijk een kind in huis wat zeer angstig is voor veel dingen. Een ervaringsblog over hoogbegaafdheid en angsten van een moeder en tevens orthopedagoog.

Angst komt veel voor bij hoogbegaafde kinderen. In deze blog vind je tips voor hoogbegaafdheid en angsten bij kinderen.
Foto door Maruyert Gonullu via pexels.com

Waarom hoogbegaafdheid en angsten?

Hoe kan het dat angsten veel voorkomt bij hoogbegaafdheid? Dit komt, onder andere, voort uit de hoogsensitiviteit. Eerder deze week schreef ik een blog over het zijnsluik bij hoogbegaafdheid. Heb je deze blog nog niet gelezen? Dan raad ik je zeker aan dat eerst even te doen. Zoals je daar kunt lezen is een van de onderdelen van het zijnsluik ‘hoogsensitiviteit’. We schreven op MamaScrapelle al vaker over hoogsensitieve kinderen. Bijvoorbeeld over de opvoeding van hooggevoelige kinderen.

Bij hoogsensitiviteit kun je denken aan de intense waarnemingen die hoogbegaafde kinderen doen. Eerdere ervaringen van angst en angstige situaties blijven langer hangen bij deze kinderen. Deze beide zijnskenmerken zorgen ervoor dat hoogbegaafde kinderen angst kunnen ontwikkelen. Dit kan variëren van angst voor (bepaalde) dieren tot angst voor buitenspelen of andere specifieke situaties.

Angst komt veel voor bij hoogbegaafde kinderen. In deze blog vind je tips voor hoogbegaafdheid en angsten bij kinderen.

Angst passend bij de leeftijd

Ik zal in deze blog onderscheid maken tussen angst dat past bij de leeftijd van het hoogbegaafde kind en angst dat niet meer ‘leeftijdsadequaat’ is. Dit is de term die daarbij hoort. Wat is dan precies een leeftijdsadequate angst? Het Nederlands Centrum Jeugdgezondheidszorg gaat uit van de volgende indeling:

Angst komt veel voor bij hoogbegaafde kinderen. In deze blog vind je tips voor hoogbegaafdheid en angsten bij kinderen.
Bron: Nederlands Centrum Jeugdgezondheidszorg

Hier zie je bijvoorbeeld dat het logisch is dat peuters bang zijn om gescheiden te worden van hun ouders en dat kinderen in de basisschoolleeftijd angstig zijn voor de dood of het krijgen van een ziekte. Je zult zien dat ook deze leeftijdsadequate angsten soms heftiger aanwezig zijn bij hoogbegaafde kinderen. Ze kunnen er dieper over nadenken en dus ook dieper angstig voor zijn. Ook kunnen hoogbegaafde kinderen vaak hun eigen gedrag en dat van anderen analyseren, waardoor beoordeling van leeftijdgenoten heftiger binnen komt.

Tips voor leeftijdsadequate angsten bij hoogbegaafdheid

Ook al zijn de angsten logisch gezien hun leeftijd, dan nog kunnen kinderen veel last hebben van angsten. Daarbij zal ik ook toevoegen dat ik als ouder daar best last van kan hebben. De diepe vragen over de onderwerpen, de angst die je zo graag bij je kind weg wilt nemen, het vraagt best veel van je. Wat kun je doen bij leeftijdsadequate angst?

Tip 1: Erken de angst van je kind. Hierbij is het belangrijk dat je niet bevestigd dat de situatie angstig is, maar dat het kind er angst bij voelt. Dus bijvoorbeeld: “Ik merk aan je dat je dit spannend vindt, klopt dat?”. Als je direct aangeeft dat angstig zijn niet nodig is, voelt het kind zich niet gehoord.

Tip 2: Praat op een neutraal moment met je kind over de angst. Maak gebruik van het goed kunnen begrijpen en praten van je kind. Vertel dat het heel logisch is dat het kind bang is voor bijvoorbeeld de dood, omdat heel veel kinderen van zijn leeftijd hier bang voor zijn. Je kunt uitleggen dat dit komt omdat de hersenen van kinderen veranderen. Vertel dat bijna iedereen dit heeft gehad en dat het dus ook weer overgaat. Bedenk samen wat het kind kan doen om toch met de situatie / gedachtes om te gaan.

Ga de hoogbegaafd angststoornis niet uit de weg

Het is heel logisch dat je niet wilt dat je kind bang is. Toch leert je angstige hoogbegaafde kind echt het meest van het doorleven van de angstige situatie. Stel je kind is bang voor honden. Dan kan het zijn dat je niet meer naar het bos gaat, al gaat waarschuwen als er een hond aan komt, niet meer op bezoek gaat bij mensen met een hond. Daarmee zeg je eigenlijk tegen je kind:

  • Het is inderdaad doodeng, honden.
  • Je kunt dit niet alleen, je hebt mij nodig als je een hond tegenkomt.
  • Een leven zonder honden tegen te komen is mogelijk.
Bang kind
Foto door Petra via Pixabay

Nogmaals, het is heel logisch dat je de strijd niet aangaat. Hoogbegaafde kinderen kunnen zeer intens reageren, ook op angst. Wij hebben regelmatig een uur durende driftbui moeten uitzitten met onze dochter, omdat ze echt niet naar buiten durfde. Ook hierbij: pick your battles. Bedenk goed wanneer je het wel aangaat.

Tip 3: Ga de angstige situatie niet uit de weg.
Hiermee geef je de verkeerde boodschap aan je kind.

Tip 4: Pick your battles. Dit betekent: kies goed het moment uit dat je de situatie wel aangaat. Dit geldt bijvoorbeeld voor het naar het bos gaan. Zorg dat je kind fijne kleding aan heeft, goed gegeten heeft en die dag nog niet veel spannende andere dingen heeft gedaan. Dan heb je de grootste kans van slagen.

Zoek naar helpende gedachten bij hoogbegaafdheid en angsten

Angst komt veel voor bij hoogbegaafde kinderen. In deze blog vind je tips voor hoogbegaafdheid en angsten bij kinderen.
Afbeelding door Pixabay via pexels.com

Hoogbegaafde kinderen kunnen heel stellig zijn over hun angst. Eenmaal bang is voor altijd bang lijken ze te denken. Het helpt om hier andere woorden aan te geven. Het woordje ‘nog’ kan wonderen doen. Let maar eens op:

  • Ik ben bang voor honden

    OF
  • Ik ben nu nog bang voor honden, maar dit gaat weer over

Een andere voorbeeld van gedachten bij hoogbegaafdheid en angsten:

  • Ik heb faalangst

    OF
  • Ik vind dit nog een lastige taak en ik ben daarom bang dat het mis gaat

Zoals je merkt maak je hiermee de angst direct al kleiner en geef je het kind, en later het kind ook zichzelf, het vertrouwen dat het weer over gaat.

Tip 5: Maak gebruik van het woordje ‘nog’ als je over de angst praat met je kind. Door dit structureel te doen, gaat het kind dit zelf ook overnemen. Let daarbij ook op je eigen taalgebruik over je zelf of over het kind tegen andere volwassen. Tegen je moeder zeggen dat je kind ‘faalangst heeft’ waar hij bij is, wordt natuurlijk zeer snel opgepikt.

Als de angst bij je hoogbegaafde kind groter wordt

Naast logisch te verklaren angst komt er bij hoogbegaafde kinderen regelmatig grotere angst voor. Dit geldt ook voor mijn eigen dochter. We waren met elkaar in een patroon beland waarin haar angst alleen maar groter werd. Zo durfde ze niet meer bij andere kinderen te spelen, buiten te fietsen of naar het bos te gaan. Haar reacties waren zo intens dat we als gezin dit het liefst uit de weg gingen. Dit maakte dat wij ons allemaal beperkt voelden. We hebben toen hulp gezocht.

Eenmaal bij een kinderpsycholoog kregen we het boek Angst en dwang bij je kind aangeraden. Dit boek kun je met een psycholoog doorwerken, maar ook heel goed zelfstandig. Het heeft ons enorm geholpen. Het voert te ver om alle tips uit dit boek weer te geven, maar de belangrijkste punten voor ons waren:

  • Je kind hoeft niet te veranderen, dat kun je namelijk niet beïnvloeden. Alleen je eigen gedrag kun je aanpassen om je kind te helpen.
  • Zolang je je kind wilt beschermen en dus situaties uit de weg gaat of aanpast voor je kind, geef je daarmee de verkeerde boodschap.
  • Je kind en jullie als ouders moeten leren om de angst te verduren

Tips bij hoogbegaafdheid en angsten

Een aantal tips die bij ons angstige hoogbegaafde kind werkten geef ik graag aan je mee:

Tip 6: Vraag niet van je kind zich anders te gedragen, hier heb je namelijk weinig invloed op en zorgt voor strijd. Stel je kind is bang om alleen boven te zijn als hij moet slapen. Zeg dan niet: “Je mag nog maar 1x beneden komen” maar: “Ik weet dat je bang bent boven, maar ik heb er vertrouwen in dat jij die angst aan kunt. Ik kom 1x boven over 15 minuten. Daarna kom ik niet meer”.

Tip 7: Probeer in elke reactie zowel erkenning als vertrouwen te stoppen. Als één van de twee mist, is de boodschap niet volledig. Dus bijvoorbeeld: “Ik weet dat je bang bent voor spinnen, maar ik heb er vertrouwen in dat je op je kamer kunt zijn terwijl je niet zeker weet of de spin echt weg is”.

Tip 8: Leg je kind uit wat angst precies is. Angst is namelijk ook heel nuttig. Als je oog in oog met een leeuw staat is het heel fijn dat je lichaam een angstreactie geeft. Bij sommige kinderen werkt deze angstreactie te snel en dat is onnodig. Leg op het niveau van je kind, en zeker niet lager, uit hoe dit werkt. Vertel ook dat het niet het doel is om nooit meer angstig te zijn, dat is zelfs heel gevaarlijk. Wel is het doel dat je kind voelt dat het de angst aan kan.

Tip 9: Kies met welke angst je eerst aan de slag gaat. Bij hoogbegaafde kinderen met angst beperkt dit zich meestal namelijk niet tot 1. Als je alles tegelijk aan gaat, zal het kind overspoeld worden.

Angst is echt ingewikkeld

Het is heel onnatuurlijk om je (hoogbegaafde) kind angst te laten ervaren. Wij moesten een flinke knop omzetten om de angst niet meer uit de weg te gaan. Dit bleek al in hele kleine dingen te zitten. Zo merkte ik dat, zodra we buiten liepen, ik mijn hand uitstak zodat mijn dochter die vast kon pakken. Eigenlijk zei ik daarmee: “Kom maar bij mij, je hebt mij nodig als je bang bent”.

Beschermen
Foto door Myriams-Fotos via Pixabay

Is het gemakkelijk om je kind te helpen hierbij? Echt niet! Wij leren nog dagelijks bij en vallen soms ook terug in oude patronen. Wel zien we dat er heel snel resultaat kwam toen we hiermee aan de slag gingen. Er is dus absoluut hoop!

Meer lezen over dit onderwerp

Wil je meer lezen over angst bij je (hoogbegaafde) kind? Kijk dan eens tussen deze boeken:

Er zijn veel boeken voor kinderen over bang zijn. Het helpt om hier, op een neutraal moment, eens met je kind over te lezen:

Van Wat als je faalangst hebt en het dappere durf en doe boek hebben we een recensie geschreven.

Lees ook deze blogs

Footer1
Linda
Delen is enorm lief

Linda

Ik ben Linda. Samen met mijn man, twee dochters (2013 en 2015) en onze zoon (2017) woon ik in Meppel. Vier dagen per week werk ik als directeur en orthopedagoog in het basisonderwijs. In mijn vrije tijd yoga en dans ik graag en lees ik veel.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Bericht reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.