Wat kun je doen tegen faalangst – een uitleg met tips
Bang zijn om fouten te maken, niet voor een groep durven spreken of extreem zenuwachtig zijn voor een toets. Een aantal voorbeelden van faalangst, wat erg belemmerend kan zijn voor kinderen én volwassenen. Want de angst kan zo oplopen dat het veel stress, spanning en verdriet veroorzaakt. Een bepaalde mate van angst en zenuwen is natuurlijk helemaal niet verkeerd. Dat kan juist helpen om een goede prestatie te leveren. Maar hoe kun je faalangst verminderen als het kinderen te veel belemmert? Als ze daardoor niet laten zien wat ze kunnen? Een blog met aandachtspunten en tips.
Wat is faalangst?
Iedereen weet waarschijnlijk wel iets over de werking van angst. Een signaal in onze hersenen dat wijst op gevaar. Van nature heel handig want als er echt gevaar dreigt, is het belangrijk om zo snel mogelijk te reageren. Ons lijf kan bij gevaar reageren door te vechten, vluchten of bevriezen. Deze reacties vinden automatisch plaats in het oudste deel van onze hersenen (reptielenbrein). Daar komt dus nog geen logische redenatie bij kijken.
Maar soms is onze alarmbel te actief, ook als er geen gevaarlijke situatie is. Dat veroorzaakt een continue aanwezigheid van stresshormonen. En dit heeft grote gevolgen voor onze lichamelijke en psychische gezondheid. Van ontstekingen, vermoeidheid, somberheid tot concentratieproblemen. Ook angst om te falen veroorzaakt veel stress en heeft gevolgen voor onze gezondheid.
Iedereen heeft waarschijnlijk wel een bepaalde mate van faalangst, maar het verschilt hoeveel last we daar van hebben. Naar schatting heeft 10 – 13% van de kinderen een belemmerende vorm van faalangst. Dan is het dus te overmatig en vaak aanwezig. Ze vermijden bepaalde opdrachten of het spreken voor een groep. Vanaf de puberteit en in de volwassenheid kan faalangst toenemen, omdat er dan natuurlijk vaker spanningsvolle momenten zijn. Denk aan toetsweken, examens, presentaties, sollicitatiegesprekken etc. Geschat wordt dat een kwart van de pubers last heeft van toets-of examenvrees. En het kan er zelfs toe leiden dat ze een lager cijfer halen door hun zenuwen.
Oorzaken van faalangst bij kinderen
- te hoge verwachtingen (bijvoorbeeld van ouders)
- perfectionistische instelling
- onzekerheid
- problemen binnen het gezin
- leerstoornissen (zoals dyslexie, dyscalculie)
- kinderen die zich (langdurig) niet gehoord hebben gevoeld
- negatieve ervaringen
- hooggevoeligheid/hoogbegaafdheid
Kenmerkend bij kinderen met faalangst is vaak dat ze heel perfectionistisch zijn. Ze stellen hoge eisen aan zichzelf. Misschien doordat ze ook dit voorbeeld hebben gekregen van ouders, of deze karaktertrek gewoonweg hebben geërfd.
Ook kan hooggevoeligheid of hoogbegaafdheid een rol spelen. Deze kinderen zijn sterke denkers en kunnen goed analyseren. Daardoor kunnen ze ook goed inschatten wat gevaren zijn of wat er mis kan gaan. Dat maakt het een stuk lastiger om onbevangen iets spannends te doen!
Soms hebben kinderen negatieve ervaringen opgedaan, bijvoorbeeld als ze tijdens een spreekbeurt uitgelachen worden om een foutje. Of als ze tijdens een sportwedstrijd een grote fout maken. Het lastige van negatieve ervaringen is dat deze veel langer in je geheugen blijven hangen dan de positieve ervaringen. Dit kun je trainen door bijvoorbeeld dagelijks samen met je kind even door te nemen wat goed ging of waar ze trots op zijn. Daardoor krijgen ze een meer reëel en positief zelfbeeld.
Tips om faalangst bij kinderen te verminderen
Wat kun je als ouder/opvoeder nog meer doen om een kind met faalangst te helpen?
Werken aan zelfvertrouwen
Het kan als basis heel goed zijn om aan zelfvertrouwen te werken op andere vlakken. Kinderen die creatief zijn, muzikaal, goed kunnen bouwen of wat dan ook. Laat ze met hun handen aan de slag gaan. Zelfvertrouwen groeit door iets te doen! Dat werkt ook door kinderen met faalangst te laten helpen met een klusje thuis of op school.
Ontspanningsoefeningen
Bij stress en spanning blijft het lichaam steeds in een staat van paraatheid. Dit kost veel energie. Er zijn allerlei oefeningen om de spanning te leren loslaten. Denk aan ademhalingsoefeningen. Ook kindermeditatie of yoga kan helpen!
Bewegen
Door bewegen kan een kind met faalangst loskomen van de piekergedachten. Uit je hoofd, in je lijf. Dus bij spannende gebeurtenissen lekker gaan sporten, buitenspelen, dansen of stoeien! Het is bewezen dat dit stress en spanning reduceert.
Helpende gedachten
Vaak hebben kinderen met faalangst herhalende negatieve gedachten zoals Het gaat met niet lukken, Ik vind het te moeilijk. Je kunt ze laten oefenen met helpende gedachten zoals Ik probeer het, ik kan het, ik vraag hulp.
Succeservaringen
Laat kinderen met faalangst succeservaringen opdoen door een eerste taak niet te moeilijk te maken. Voor de hand liggend, maar toch krijgen kinderen in de praktijk soms een opdracht die behoorlijk veel van ze vraagt. Zoals direct een spreekbeurt van 10 minuten. Kortere en eenvoudige opdrachten om mee te beginnen geven minder angst.
Focus op de inzet en niet op het resultaat
Kinderen die last hebben van perfectionisme en faalangst zijn vaak niet tevreden over het resultaat. Je kunt ze stimuleren door complimenten te geven over hun inzet en over het proces.
Spannende dingen van jongs af aan proberen
Voor jonge kinderen is het heel belangrijk dat ze van jongs af aan spannende dingen doen. Ergens vanaf springen, in een boom klimmen, dieren aaien. Het geeft zelfvertrouwen als ze iets nieuws leren. Als ouder niet te veel pas op roepen. Ook je eigen zenuwen dus onder controle houden en niet jouw eigen spanning projecteren op je kind.
Het goede voorbeeld geven
Kinderen leren heel veel van wat ze zien bij hun ouders. Als je zelf iets spannend vindt, probeer het dan niet te vermijden. Pak die spin, spring van de duikplank, aai de hagedis van je neefje etc.
Ontprikkelen
Bij spanning in het algemeen is het goed om even wat stoom af te blazen. Sporten, knutselen, lezen, trampoline springen etc. Dit werkt ook goed bij faalangst voor een spannende gebeurtenis. Even ontladen en prikkels verwerken. Dit heeft een positief effect op de hersenen en zorgt voor een vermindering van stresshormonen. Bekijk de blog over ontprikkelen voor meer tips!
Aandachtspunten voor de omgeving
Als aandachtspunt voor ouders, opvoeders en leerkrachten is het ook belangrijk om te onthouden dat bepaald negatief gedrag veroorzaakt kan worden door faalangst. Zoals huiswerk niet willen maken, boze buien, opscheppen en zelfs pestgedrag. Het is altijd belangrijk om verder te kijken dan de buitenkant, want het is niet altijd direct duidelijk dat er sprake is van faalangst!
Laat je dus niet teveel leiden door wat je ziet, maar verdiep je in wat er achter het gedrag zit.
Een heel leuk voorbeeld van hoe kinderen op school geholpen kunnen worden bij faalangst, is een hond op school. Linda schreef een interessante blog over hond Joep. Een hond op school helpt kinderen met sociale vaardigheden ontwikkelen, weerbaarheid vergroten en faalangst verminderen. Zo kwam er op Social Media ook een bericht voorbij over de inzet van een hond op een middelbare school bij het maken van een toets. De hond voelde instinctief aan welk kind hem het meest nodig had, en ging er dan even naast zitten en liet zich aaien. Inspirerend! En het geeft ook aan dat er niet altijd een hulptraject van gesprekken, groepjes en coaching nodig is, maar dat het ook heel laagdrempelig kan!
Soms is er wel wat extra hulp nodig. Maar dat kan bij kinderen met faalangst juist ervoor zorgen dat ze denken zie je wel, ik ben niet goed genoeg. Ze krijgen dan juist spanning omdat ze moeten bewijzen dat ze iets hebben geleerd. Dit is heel belangrijk om onder woorden te brengen. Een gespecialiseerde hulpverlener kan hier op de juiste manier mee omgaan. Kijk bijvoorbeeld eens bij StrongKids, een programma gericht op het zelfverzekerder en weerbaarder maken van kinderen. Met beschikbare trainers door het hele land.
Ik pas op dat ik niets doe
Uit: Pasoppen – Dimitri Leue
niets denk, niets zeg en niets vraag
Ik knijp hard mijn ogen toe
Ik zal niets fouts doen vandaag
Meer tips
Wil je meer weten? Bekijk onze blogs met informatie, mooie boeken en hulpmiddelen.
- Pasoppen – een speels prentenboek
- Wat als je faalangst hebt? – een survivalgids
- Een intense reis – een moeder met een hoogbegaafd kind
- Ninja Power – een kaartenset met 30 leuke oefeningen om sterker te worden
- Dappere durf-en-doeboek – een werkboek bij angst en spanning
- Superkrachten voor je hoofd – de game
- SOS mijn kind heeft stress – tips voor ouders
- Opvoeden tot zelfvertrouwen – een informatief opvoedboek
- Verzwaringsknuffel – bij spanning en hooggevoeligheid
Ik ben Lianne, 40 jaar oud en moeder van drie hele lieve jongens. Opgeleid als orthopedagoog en geïnteresseerd in alles rondom opvoeding en ontwikkeling. Hoe kun je als ouder mindful te werk gaan, hoe zorg je voor jezelf en hoe hou je het een beetje leuk?
Laatste berichten van Lianne (alles zien)
