Geboren en getogen in Amsterdam kan ik er niet om heen dat er overal in de stad duidelijke herinneringen zijn aan de deporatie van Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Om die reden nam mijn opa mij van kleins af aan al bij de hand. Ook hij wilde de verhalen van de verdwenen stad vertellen. Over zijn vrienden en kennissen die moesten onderduiken of erger, gewoon ineens verdwenen waren. Opgepakt door de Duitse bezetters. Ten tweede is daar het verhaal van mijn oma. Zij was op 7 mei 1945 bij de viering van de capitulatie op de Dam toen Duitse militairen begonnen te schieten vanaf het balkon van de Groote Club. De ‘struikelsteentjes die je nu verspreidt over de stad tegenkomt.
Het toeval wil dat mijn opa dit zo graag wilde vertellen omdat hij altijd zei: ‘Voordat je het weet zijn de verhalen verdwenen uit de stad, kleintje’. En nu is daar een documentairefilm die ‘Verdwenen Stad’ heet.
‘Verdwenen Stad’ is het verhaal van de laatste overlevenden
Nooit eerder werd de rol van de ‘Amsterdamse tram’ zo duidelijk verteld. De collaboratie van het Amsterdamse trambedrijf door de Duitse bezetter. Hierdoor werden tienduizenden Joden weggevoerd, waaronder Anne Frank en haar familie. Willy Lindwer en Guus Luijters reisden, voor de documentairefilm ‘Verdwenen Stad’, door de stad. Dit deden ze met de originele tram die de Joden deporteerde. Tegelijkertijd spraken ze met de laatste overlevenden die afgevoerd zijn met de tram vanaf de vele ‘schuldige plekken’. De getuigen die hun verhaal vertellen behoren tot de allerlaatste generatie die als kind of jongvolwassenen de oorlog overleefden. Zij vertellen hun aangrijpende verhaal, bij de plek waar ze uit hun huis gehaald werden. Dus vanaf daar is de beruchte tramrit te volgen. ‘Verdwenen Stad’ is een eerbetoon aan de overlevenden en een pijnlijke herinnering aan een duistere periode.
Regisseur Willy Lindwer
Willy Lindwer, regisseur van ‘Verdwenen Stad, is geboren op 18 maart 1946 in Amsterdam. Zijn ouders komen uit Oekraïne en Polen. In tegenstelling tot de rest van zijn familie overleefde zijn ouders en broer de oorlog. Die zaten namelijk ondergedoken in de Achterhoek.
Lindwer volgde een opleiding HBS-B aan het Amsterdam Lyceum. Daarna ging hij naar de Filmacademie. Na zijn studie ging hij aan het werk bij de Wereldomroep en bij de documentaire afdeling van de NOS. In 1985 richtte hij zijn eigen bedrijf, AVA Production op. Tegenwoordig woont hij in Tel Aviv, waar hij Terra Film Production oprichtte.
Willy Lindwer staat bekend om zijn films over de Holocaust, Israël, het Jodendom en het Midden-Oosten. In 1988 won hij de International Emmy Award voor de film ‘De laatste zeven maanden van Anna Frank’. Nu komt hij wederom met een stukje geschiedenis over de Jodenvervolging: ‘Verdwenen stad’.
Het blijft een niet te bevatten stukje geschiedenis
Eigenlijk is het een nog steeds niet te bevatten stukje geschiedenis. In de periode 1942-1944 werden 48.000 van de 77.000 Amsterdamse Joden gedeporteerd. De Duitse bezetters kregen bij het opsporen van de Amsterdamse Joden hulp van: NSB’ers, SS’ers, overgelopen politieagenten en verraders. Daarnaast droegen Het Amsterdamse Trambedrijf en de Nederlandse spoorwegen ook hun steentje bij. ‘Verdwenen stad’ is een eerbetoon aan de overlevenden en een pijnlijke herinnering aan deze duistere periode.
Verboden voor Joden
Het is 20 juni 1942 als het verboden wordt voor Joden om nog met de tram te reizen. Door de druk van de Duitsers is er samen met de Amsterdamse Gemeentetram een efficiënte medewerking op touw gezet. Hierdoor worden er vanaf verschillende plekken in de stad Amsterdamse Joden vervoert naar de verzamelstations.
In de nacht van 15 juli 1942 vind het eerste gedwongen transport plaats dat naar het Centraal Station rijdt. Vanaf dan rijden de trams soms wel drie tot vier avonden per week heen en weer, volgestouwd met opgepakte Joden. Hierna werden de Joden met treinen doorgevoerd naar Westerbork. En vanuit daar ging het transport verder naar de beruchte concentratiekampen in Polen en Duitsland. Dit afschuwelijke gegeven komt in ‘Verdwenen Stad’ nu eens heel duidelijk aan het licht.
Tramhaltes en stations worden ineens ‘schuldige’ plekken
Bijna niemand kent het echte verhaal achter de ‘schuldige’ plekken. Echter hier speelde zich de drama’s van de uit huis getrokken Joden voor deportatie af. Op grond van getuigenissen van overlevenden, en onderzoek van historicus Houwink ten Cate, maakten Lindwer en Luijters ‘Verdwenen Stad’. Hierin wordt de tragische geschiedenis van de ‘blauwe tram’ in zijn volle omvang duidelijk. En dat heeft geleid tot een indrukwekkende film.
De misverstanden rondom tram 8 goed verwoord
Niet één, maar maar liefst vier tramlijnen werden ingezet om de Joden vanuit verschillende plekken in de stad te vervoeren. Dus eigenlijk zijn er meerdere fouten tramlijnen te benoemen. Hierover, en met name waarom tram 8 dan zo beladen is, kun je in het stukje van Hart Amsterdammuseum lezen.
Zeer onder de indruk na het bekijken van de film Verdwenen Stad
Voor het verschijnen van de film ‘Verdwenen stad’ in de Nederlandse bioscopen mochten wij, van MamaScrapelle, de persvoorstelling bijwonen. Na ruim anderhalf uur kwamen we zeer onder de indruk de bioscoop uit.
Een diepe buiging voor regisseur Willy Lindwer
De regisseur Willy Lindwer was zelf ook bij de filmpresentatie van ‘Verdwenen Stad’ aanwezig. Ik kon hem daarom persoonlijk bedanken voor dit eerlijke, prachtig in beeld gebrachte verhaal. Een tragedie waar veel mensen, waaronder vele Amsterdammers zelf, zijn omvang niet van kent.
Een film die je echt moet gaan zien op het grote scherm. Eenmaal op televisie, (wellicht als serie), of op een streamingsdienst gebracht gaat de magie van het gefilmde beeld en de impact van het verhaal verloren.
Zonder afschuwelijke beelden maakt de film nog meer indruk
De omvang van de razzia’s. De inbreng van de Amsterdamse Trammaatschappij. De interviews met de overlevenden, maar vooral het camerawerk gecombineerd met oude beelden is meesterlijk gedaan. Het vreselijke, indringende verhaal van ‘Verdwenen Stad’ gaat onder je huid zitten. En ondanks dat je nergens afschuwelijke beelden te zien krijgt kun je je er als kijker wel van alles bij voorstellen.
Het venijn van het verhaal zit hem in de staart van de film
Het reizen per originele tram door regisseur Willy Lindwer en historicus Guus en het daarbij laten veranderen van hedendaagse beelden naar vroegere tijden verloopt in vloeiende beelden. Dit gebeurt gedurende de film ‘Verdwenen stad’ verscheidene keren. Daardoor krijg je als kijker het idee dat je onderdeel uitmaakt van datgene wat zich voor je afspeelt.
Het verborgen verhaal van de gecollaboreerde trams wordt in ‘Verdwenen Stad’ aan het licht gebracht zonder dat de regisseur zijn mening daarover geeft. Het venijn van het hele verhaal zit hem uiteindelijk in de staart.
De film ‘Verdwenen Stad draait vanaf 14 maart in de Nederlandse bioscopen. Het gelijknamige boek verschijnt tegelijkertijd in de boekhandels. Deze ga ik ook zeker lezen, en ik weet zeker dat ik de film minstens nog eenmaal zal gaan kijken. Ondanks zijn beladen onderwerp is ‘Verdwenen Stad’ een absolute aanrader.
Kijk hier naar de trailer van Verdwenen Stad
Details over de film Verdwenen Stad
- Releasedatum : vanaf 14 maart in de Nederlandse bioscopen
- Speelduur: 95 minuten
- Taal: Nederlands
- Classificatie: 6
- Genre: Documentaire
- Regie: Willy Lindwer
- Filmdistribiteur: Periscoop Film
Nog meer films die te bekijken zijn in de bioscoop
- PRISCILLA, een eenzijdig beeld van de werkelijkheid
- Rapito, een vreselijke ontvoering uit 1858 prachtig verfilmd
- De legende van Familie Vos, een spook in de Efteling?
- Argylle, een boek verfilming of heeft het boek een hoofdrol?
- Napoleon, een groot filmspektakel
- Mean Girls – een langverwachte remake
- Game On – een stoere film over gamen
- INSHALLA A BOY, een winactie voor deze indrukwekkende film
- Bob Marley One Love, een film over reggae, liefde en geloof
- The Color Purple, een klassieke boekverfilming in een nieuw jasje
- Io Capitano, een film die een Oscar prijs waardig is
- The Nun, een duister kwaad uit The Conjuring horror universe
- Volwassen films 2024
Ik ben een echte boekenwurm en deel daarover graag mijn mening. De recensies zijn terug te vinden op de sites van uitgeverijen, maar ook op mijn eigen blog www.deleestrein.blogspot.nl en op www.stoerleesvoer.nl
Naast lezen hou ik van koken/bakken, wandelen, puzzelen, scrapbooking en haken. Het leuke is natuurlijk om elke keer weer nieuwe ideeën op te doen. Daarom zijn sites zoals MamaScrapelle met hun honderden tips en ideeën, voor alles en nog wat, zo geweldig. Leuk dat ik daar nu ook mijn steentje aan mag bijdragen.
- Radical, een leraar gooit het roer volledig om - 27/04/2024
- The Fall Guy, een af geserveerde stuntman keert terug - 26/04/2024
- Hypnosen, een satirische blik op het (bedrijfs-) leven - 25/04/2024