Seksuele opvoeding en vorming – een blog met tips en aandachtspunten

Je wilt als ouder graag dat je kind opgroeit tot een weerbare volwassene die goed grenzen kan aangeven en respecteren. En dat geldt zeker ook op seksueel gebied. Helaas is een goede seksuele opvoeding nog lang niet in ieder gezin vanzelfsprekend. Het is voor veel ouders toch best een ongemakkelijk onderwerp. Maar ook is er vaak onwetendheid over wat kinderen al op jonge leeftijd zien en horen. Dus tijd voor een aantal belangrijke aandachtspunten in de seksuele opvoeding. Met een overzicht van de ontwikkelingsfasen van kinderen en jongeren, waarin verschillende aspecten van lichaamsbeleving en seksuele vorming aan de orde komen. Maar we hebben ook fijne boekentips voor zowel ouders als kinderen.

Seksuele opvoeding en vorming
Afbeelding van Cottonbro via Pexels

Week van de Lentekriebels – voorlichting en vorming

Ieder jaar vindt het project Week van de Lentekriebels plaats op het basisonderwijs. Een week waarin les wordt gegeven over verliefdheid, relaties, weerbaarheid en seksualiteit. In maart van dit jaar was het thema Wat vind ik fijn?. Kinderen leren door dit project om te praten over hun lichaam en hun grenzen. Want dat zorgt voor meer weerbaarheid, autonomie en een positief zelfbeeld.

Als jonge kinderen les krijgen over hun lichaam, puberteit, relaties en seksualiteit zijn zij beter in staat nu en later verantwoorde keuzes te maken. Ieder kind heeft recht op betrouwbare informatie die past bij hun leefwereld of ontwikkelingsfase.

Website Seksuele Vorming

Ouders worden natuurlijk ook uitgenodigd om het onderwerp thuis met kinderen te bespreken. Zo ontstaat er een goede koppeling tussen school en thuis. Soms zijn ouders bang dat kinderen juist worden aangespoord tot seksueel gedrag door deze aandacht voor seksuele opvoeding. Maar uit onderzoek is gebleken dat kinderen die goede seksuele voorlichting ontvangen gemiddeld genomen juist later beginnen met seksuele handelingen. Ze weten dan bijvoorbeeld beter wanneer ze er echt aan toe zijn. Meer informatie en tips voor ouders over de Week van de Lentekriebels vind je op de website van Seksuele vorming.

En lees ook deze aparte blog over de week van de Lentekriebels

Seksuele opvoeding en vorming
Afbeelding van Cottonbro via Pexels

Seksuele opvoeding en ontwikkelingsfases

Iedere leeftijdsfase heeft een aantal algemene aandachtspunten in de seksuele opvoeding en vorming. Maar ook: ieder kind is anders. Dus het is vooral belangrijk om te kijken naar wat je kind nodig heeft, en waar jij je als ouder zelf prettig bij voelt.

Kinderen tot 4 jaar

Tot de leeftijd van 4 jaar is er natuurlijk nog geen sprake van seksuele vorming en opvoeding, maar wel van een groeiend lichaamsbesef. Jonge kinderen zijn nieuwsgierig en onbevangen. Ze zien gezinsleden wel eens bloot en daardoor raken ze vertrouwd met het menselijk lichaam. Kinderen leren ook hun lichaamsdelen benoemen. Want de taalontwikkeling gaat in deze fase heel snel en de woordenschat van kinderen breidt zich uit. En dan kun je als ouder dus ook al beginnen met uitleggen wat waarvoor dient. Ook is het belangrijk om in deze fase de sensomotorische ontwikkeling van kinderen te stimuleren. Dit betekent het versterken van lichaamsbesef en de zintuigen. Bekijk bijvoorbeeld de blog van Ellen over de kriebelkist met tips!

4 – 8 jaar

In deze leeftijdsfase neemt de kennis toe wat betreft de verschillen tussen jongens en meisjes. Maar ook hoe baby’s geboren worden bijvoorbeeld is iets waar in deze periode de eerste vragen over kunnen komen. Kinderen willen sowieso veel weten in deze fase. Stimuleer dat ook zeker. Als ouder kun je beginnen met het uitleggen van seksualiteit in begrijpelijke taal. Het boek Maar Hoe Dan is bijvoorbeeld heel geschikt om daarbij te helpen.

Ook is het heel belangrijk om in deze fase te beginnen met het leren aangeven van grenzen. Wat vind je wel en niet prettig? Waar mag je aangeraakt worden door iemand? Een zoen op de mond of een knuffel kunnen onschuldig zijn. Maar wanneer vind je iets niet meer prettig? Stop hou op is een bekende en belangrijke uitspraak waarmee kinderen hun grens kunnen aangeven. Ook is het belangrijk om duidelijk aan te geven dat ze altijd met jou als ouder kunnen praten als er iets gebeurt wat ze onprettig vinden. Zelfs als iemand ze bijvoorbeeld dwingt om het geheim te houden.

8 – 12 jaar

In deze leeftijdsfase komen kinderen veelal in aanraking met de eerste seksuele beelden, teksten en verhalen. Daarvan kunnen ze schrikken maar ook juist nieuwsgierig worden. Zeker kinderen die veel online filmpjes bekijken op TikToK of YouTube kunnen binnen een aantal klikken in aanraking komen met seksueel getinte beelden. Af en toe even meekijken kan inzicht geven in wat je kind ziet. Stel leeftijdslimieten in voor filmpjes op YouTube. Als je merkt dat je kind stiekem doet, kan dat natuurlijk een alarmbel zijn.

Overigens is het belangrijk om kinderen niet te veroordelen, maar juist met ze in gesprek te gaan. Wat doet het met ze als ze een naar filmpje hebben gezien? Hoe ga je met leeftijdsgenoten om die dingen doorsturen of seksuele opmerkingen maken? In deze leeftijdsfase kunnen kinderen ook voor het eerst leren over andere vormen van relaties, gender en identiteit. Geef ze ook vooral aan dat er veel variatie kan zijn. En dat ze als ze zelf twijfelen, ze dit altijd mogen uiten!

Leer kinderen over diversiteit
Afbeelding van Gordon Johnson via Pixabay

12- 16 jaar

In de puberteit verandert er veel en komen er ook nog eens heel veel hormonen om de hoek kijken. Pubers hebben vaak behoefte aan meer privacy en kunnen zich gaan schamen rondom het onderwerp lichaam en seks. Dan is het goed om aan te geven dat het niet raar is hoe ze veranderen en ook niet dat ze nieuwsgierig worden naar van alles rondom seksualiteit.

In deze fase is de kans groot op de eerste seksuele ervaringen, variërend van zoenen tot geslachtsgemeenschap. Ongeveer de helft van de jongeren tongzoenen voor het eerst op 15-jarige leeftijd. Maar er zijn natuurlijk grote verschillen in wanneer jongeren echt seksueel actief worden. Door bijvoorbeeld de biologielessen hebben jongeren steeds meer kennis over zwangerschap, SOA’s, geslachtsorganen e.d. Bij het maken van huiswerk is het altijd handig om als ouder even mee te kijken bij dit vak! Zo kun je ook eventueel vragen die ze nog hebben samen bespreken, en maak je het onderwerp ook thuis normaal.

16 +

Het op een gezonde manier doorlopen van de voorgaande fases is heel belangrijk in de seksuele vorming. Want dan is er een basis van kennis en informatie. Daarnaast is openheid en vertrouwen in je gezin belangrijk. Vertel ook dat seks niet altijd vanzelf gaat of makkelijk is. Een beetje ongemakkelijkheid hoort er bij.

Leer je kind vooral dat het goed is om je grenzen aan te geven als iets niet fijn is en je toch wilt stoppen. Leer jongens dat ze checken bij een meisje of ze verder mogen gaan en dat ze respect hebben als iemand wil stoppen. Want helaas blijkt uit cijfers dat grensoverschrijdend gedrag vaak voorkomt:

In 2022 zegt 30 procent van de 16- tot 18-jarigen en 33 procent van de 18- tot 24-jarigen in de twaalf maanden voorafgaand aan het onderzoek slachtoffer te zijn geweest van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Vrouwen zijn hierbij vaker slachtoffer dan mannen. Van de jonge vrouwen van 16 tot 18 jaar is bijna de helft (46 procent) slachtoffer geweest, van de jonge vrouwen van 18 tot 24 jaar ruim de helft (52 procent).

Website Nederlands Jeugdinstituut
Seksuele opvoeding en vorming
Afbeelding van Cottonbro via Pexes

Praten over seksuele opvoeding en vorming

Wat zijn aandachtspunten om als ouder rekening mee te houden als je praat met kinderen over seksualiteit?

  • Zoek een balans in openheid en privacy. Je hoeft het er niet iedere dag over te hebben. En je hoeft niet alles te weten waar je kinderen mee bezig zijn. Laat ze hun eigen leven vormgeven en fouten maken. 
  • Er zijn natuurlijk verschillen tussen kinderen. Een meer introvert kind zal het niet fijn vinden om alles openlijk te bespreken, terwijl een extravert en nieuwsgierig kind juist van alles zal vragen of vertellen
  • Praten met pubers is niet altijd makkelijk. Ze zijn druk met telefoons, sociale contacten, huiswerk etc. Zorg in ieder geval dat je ook thuis een geschikt boek hebt liggen waar ze makkelijk in kunnen bladeren. Leg het eens op tafel en blader het samen door.

Boekentips Seksuele Opvoeding

Dokter Corrie geeft Antwoord*. De tweede druk hebben we zelf sinds kort in huis. Een boek dat de juiste toon weet te raken van informatief, aansprekend en ook een beetje lollig. Want juist door het luchtig te houden wordt het taboe minder. Piemels en vagina’s in verschillende soorten en maten, je kijkt je ogen uit. Maar in het boek staan ook heel veel belangrijke tips over wat je beter wel en niet als ouder kunt doen. 

Het is heus niet raar hoor. Een boek met verhalen en gedichten waarbij het vooral gaat over die gevoelens van schaamte die veel pubers hebben. Klopt het wel dat het er bij mij zo uitziet? Ik heb iets naars meegemaakt en ik weet niet wat ik nu moet doen. Allerlei thema’s en ervaringen komen aan bod.

Bekijk voor meer tips de themablog met boeken over seksuele opvoeding en voorlichting op StoerLeesVoer. Voor iedere leeftijdsfase zijn er geschikte en informatieve boeken, aangepast op de leeftijdsfase van kinderen.

Interessante blogs:

Nog een paar handige producten

Footer1
Lianne
Delen is enorm lief

Lianne

Ik ben Lianne, 40 jaar oud en moeder van drie hele lieve jongens. Opgeleid als orthopedagoog en geïnteresseerd in alles rondom opvoeding en ontwikkeling. Hoe kun je als ouder mindful te werk gaan, hoe zorg je voor jezelf en hoe hou je het een beetje leuk?

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Bericht reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.