Bij jonge kinderen hoort het er vanaf de geboorte natuurlijk bij. Je kindje heeft voeding en geborgenheid nodig, ook in de nachten. Dus je nachtrust schiet er dan bij in, en dat is ook helemaal oké want dit heb je ervoor over. Alhoewel ook in die eerste maanden af en toe je wallen op je knieën hangen. En er van die nachten tussen zitten die echt niet oké zijn. Maar als het goed is, verbetert dat allemaal en worden je nachten steeds weer een uurtje langer. Maar helaas lukt het lang niet altijd om na verloop van tijd een stabiel slaappatroon te vinden. Een enorme aanslag kan het zijn op jonge ouders als je kinderen met slaapproblemen houdt, tot ver in de peuterleeftijd.
Hoe help je je kind om beter te slapen en blijf je staande als ouder? Er is geen simpele oplossing, helaas. Maar misschien wel wat handvatten en tips om slaapproblemen bij peuters te verminderen. En een belofte dat het echt een keer beter wordt.
Slaapproblemen bij jonge kinderen
Er zijn kinderen die van nature makkelijke slapers zijn, en er zijn kinderen die echte nachtbrakers zijn. Ieder kind heeft nou eenmaal zijn eigen behoeftes en gevoeligheden. En het leren kennen van de gebruiksaanwijzing heeft best wel wat tijd nodig. Ze kunnen zelf die eerste paar jaar nog niet uitleggen wat er aan de hand is. Ook in eigen huis waren we gezegend met heerlijke kinderen, maar ook dramatische slapers. Op een gegeven moment verliepen zowel het inslapen als het doorslapen niet bepaald vanzelf. Vermoeidheid, twijfel, onzekerheid, spanning en nog meer vermoeidheid. Geen goed recept om uit die vicieuze cirkel te komen. En dat soms in combinatie met een drukke of veeleisende baan. Zowel fysiek als emotioneel kun je als ouders flink uitgedaagd worden.
Slaapproblemen bij peuters – hoe houd je het vol?
Onvoorstelbaar hoe je het dan toch volhoudt. Je stelt prioriteiten, laat sommige zaken even op z’n beloop. Je vraagt hulp zo nu en dan. Het huis is ook wat minder schoon. En dat geeft niet, want je kunt niet alles als je minder energie hebt. En meestal gaat het voorbij. Dan slaap je weer de meeste nachten goed, en dan zakt het weg hoe zwaar het was. Hoe je er ooit bij zat om 2.00u in de nacht. Met een panisch kind door nachtmerries, of een kind met pijn waarvan je niet wist wat de oorzaak was.
Maar soms zijn er nog slaapproblemen als je kind twee is, of zelfs als ze drie, vier, vijf jaar oud zijn. Wat een zoektocht kan het zijn om er achter te komen wat de oorzaak is. Soms wordt het duidelijk, bijvoorbeeld na de vaststelling van een allergie. Vaak is het een samenspel van allerlei factoren. Niet alleen bij het kind, maar misschien ook door omgevingsfactoren. Maar altijd is ieder kind anders, en ook iedere ouder. Dus van die goedbedoelde adviezen, heb je daar eigenlijk wat aan? Je kunt er zo moedeloos van worden. Terwijl je eigenlijk wel zou willen dat er iemand naast je zit en zegt, doe het zus en zo en dan komt het goed!
Medische hulp en adviezen
Natuurlijk kun je soms niet anders dan medische hulp en onderzoeken aanvragen. De slaappoli is bijvoorbeeld een plek voor de meest heftige gevallen. In ieder geval kan het een eerste stap zijn om medische oorzaken op te sporen of uit te sluiten. Zoals mogelijke voedselallergieën. Kinderen met een allergie slapen vaak in de nacht onrustig. Bijvoorbeeld door een eczeemhuid, astmatische klachten en darmklachten. Veel voorkomend is natuurlijk een koemelkallergie of intolerantie. Dit komt bij ongeveer 2 -5% van de kinderen voor. Maar een allergie is niet altijd heel opvallend. Overleg met de huisarts en schakel eventueel aanvullende hulp in van bijvoorbeeld een elektro-acupuncturist. Let naast koemelk eens op producten met chocola en andere histaminerijke producten. Bij de JGZ kunnen ze ook meedenken over veel voorkomende allergieën en tips geven over voeding.
Dromen en angsten
Je hoopt natuurlijk dat er geen medisch probleem is. Maar wat is er dan wel aan de hand als je peuter slaapproblemen heeft? Veel jonge kinderen hebben wel eens een periode dat ze minder goed slapen. Dit kan ook vanzelf wel weer voorbij gaan. Bijvoorbeeld als er een periode van onrust is en ze veel dromen. Het fenomeen nachtangst komt ook met regelmaat voor. Het kind gaat plotseling gillen, is overstuur, vaak bezweet en erg verward. Het lijkt wakker, maar is dat niet. Nachtangst komt vooral voor bij kinderen tussen de drie en vijf jaar. Het is meestal binnen 10 minuten voorbij, maar kan ook langer duren. Uiteindelijk slaapt een kind wel weer rustig door. Maar als ouder heb je even alle zeilen moeten bijzetten om je kind te troosten. En je wordt de volgende ochtend gebroken wakker.
Na weken of maanden van gebroken nachten, kom je in de ochtend bijna je bed niet meer uit. Maar je gaat toch door in de hoop dat het een keer beter gaat. Of dat je dé oplossing vindt. Wat helpt bij nachtangsten en slaapproblemen van peuters? Op onderzoek uit, met tips van ervaringsdeskundigen!
Tips bij slaapproblemen in de peuterleeftijd
Er is een lijstje met algemene tips op te stellen, waar ieder kind met slaapproblemen baat bij heeft. En die misschien in combinatie met elkaar zorgen voor een betere nachtrust en ontspanning.
Rust en ontspanning
- Een schone, opgeruimde en goed geventileerde kamer zorgt voor een betere nachtrust. Een rustige omgeving helpt kinderen ontspannen aan het eind van de dag. Rommeltjes en speelgoed op de grond leidt af. Een slecht geventileerde kamer kan te veel ongezonde schimmels bevatten. Ook veel stof (huisstofmijt!) kan zeker bij gevoelige kinderen leiden tot luchtwegproblemen.
- Vaste structuur in het bedritueel.
Dit maakt het voor kinderen duidelijk en herkenbaar wat er gaat gebeuren en dat de dag voorbij is. Douchen, tandenpoetsen, verhaaltje lezen, iedereen gedag zeggen, knuffeltje, muziekje, kusje – als dit iedere dag in dezelfde volgorde verloopt, geeft dit kinderen houvast en duidelijkheid. - Laat je kind tot rust komen aan het eind van de dag; geen schermen, licht dimmen, lezen, warm bad. Dit helpt allemaal om te ontspannen. Overigens voor iedereen met slaapproblemen de belangrijkste adviezen, en dus ook voor actieve en ontwikkelende peuters. Heel helpend kan het ook zijn om een voetmassage te geven. Kinderen slapen daardoor sneller in en ze slapen dieper. En direct een fijn ouder-kind moment!
Tips voor overdag
- 1-op-1 aandacht gedurende de dag.
Een mooi thema in het kader van bewust ouderschap; probeer je kind dagelijks genoeg 1-op-1 aandacht te geven. Bijvoorbeeld een spelletje doen, boekjes lezen of samen buiten spelen in de zandbak. Voor je kind een rustgevend moment, waarin het zich gezien voelt. - Veel beweging en buitenspelen gedurende de dag.
Dit is belangrijk voor de gezondheid en de sensomotorische ontwikkeling. Dit houdt in dat kinderen hun zintuigen en motoriek ontwikkelen, dat ze hun grenzen leren verkennen en zelfvertrouwen krijgen. En beweging zorgt er natuurlijk voor dat peuters moe worden, en ze een betere nachtrust hebben. Daarnaast is vitamine D belangrijk voor de ontwikkeling van botten en spieren. - Laat jonge kinderen niet in aanraking komen met ongeschikte games of tv-programma’s. Tegenwoordig zitten kinderen vanaf jonge leeftijd al veel met een scherm. Eigenlijk wordt dit bij kinderen tot 2 jaar helemaal afgeraden. Belangrijk met schermtijd is met name om te letten op geschikte inhoud. Uit onderzoek is gebleken dat het kijken van games en filmpjes met geweld kan leiden tot meer agressief gedrag op latere leeftijd. Zie de blog met geschikte apps voor jonge kinderen.
Zorg voor jezelf
Een heel belangrijk aspect bij slaapproblemen van je kinderen is ook hoe je als ouder in je vel zit. Ben je gelukkig met je baan of in je relatie? Zijn er problemen in de omgeving zoals familieruzies of stress over financiën? Los zoveel mogelijk daarvan op, en geef dit ook prioriteit. Zowel voor jezelf als voor je kind is dit belangrijk. Want dit kan altijd zijn weerslag hebben op je kinderen, ook al doe je zo je best om het niet aan hen te laten zien. Een mooi boek om je stress te verminderen is Van Stress naar Veerkracht van Séverine van de Voorde. Praktische tips, en inzicht over wat stress met je lichaam en geest kan doen.
Je eigen spanning kun je bijvoorbeeld verminderen door middel van meditatieoefeningen. En wat daarin ook een bijkomend voordeel is: het versterkt je intuïtie. In de warrigheid van het dagelijks leven lijkt je intuïtie soms een beetje onder te sneeuwen. Maar door gerichte aandachts-en ademhalingsoefeningen kun je beter terugkomen bij je kern. En daardoor heb je meer aandacht voor de behoeftes van je kind.
Goed voor jezelf zorgen is prioriteit als je een peuter hebt met slaapproblemen. Een belangrijk aspect van zelfzorg is ook dat je dit in de donkere en koude momenten van de nacht toepast. De eerste neiging bij een krijsend kind is om er direct naar toe te lopen. En dan zit je zomaar met koude voeten iemand een half uur te troosten. Dan zorg je dus niet goed voor jezelf. Sta op, kleed je even goed aan, drink wat en neem de tijd. Heel soms is jouw achtergrondgeluid al genoeg voor kinderen om zich veilig te voelen en in slaap te vallen. En dat is uiteindelijk wat je wilt, dat kinderen zelf leren doorslapen.
Boekentip bij peuters met slaapproblemen
Er zijn vele boekentips met stappenplannen en oplossingen. Doordat het er veel zijn, is het juist moeilijk om een keuze te maken. Een methode met veel goede reviews is de methode Estivill. Deze staat beschreven in de snelgids Slaap Kindje Slaap. Het belangrijkste doel: het kind moet leren om zelf te slapen. Om zelf in te slapen, maar ook om weer door te slapen na een kleine onderbreking. Want dat is een cirkel die kan ontstaan, en die moeilijk te doorbreken valt: als ouder doe je enorm je best om het op te lossen (bij je kind blijven tot het slaapt) maar daardoor raakt je kind afhankelijk van jou om goed te slapen.
Een hele intensieve en pittige methode om mee aan de slag te gaan, en laat dit nou juist de moeilijkheid zijn als je al op je tandvlees loopt. Het kost dan zoveel energie om iets te proberen. Maar veel ouders zijn enthousiast. Voor kinderen vanaf 6 maanden al toe te passen, maar ook met bruikbare tips voor kinderen van 2-3 jaar. Met name het uitstralen van rust, duidelijkheid en assertiviteit komt aan bod.
Hooggevoeligheid en slaapproblemen
Een mogelijke verklaring voor slaapproblemen bij peuters is hooggevoeligheid, of hoogsensitiviteit ook wel genoemd. Ongeveer 15% van alle kinderen en volwassenen heeft deze eigenschap. Vele indrukken en prikkels van overdag die door deze kinderen worden opgeslagen, worden in de nacht verwerkt. Een plek waar kinderen tegenwoordig veel prikkels te verduren krijgen is natuurlijk het kinderdagverblijf. Ook een hele gezellige en fijne omgeving, met leidsters die hun uiterste best doen. Maar het kan ook erg onrustig zijn. Veel kinderen tussen 0 en 2 jaar redden hun normale slaapuurtjes niet overdag. En helaas werkt het niet altijd zo dat ze dit dan in de nacht goedmaken. Er is juist een toename van spanning, vermoeidheid en slaapproblemen.
Het is niet altijd een keuze om minder te werken of voor een andere vorm van opvang te kiezen. Als er geen familie beschikbaar is, de financiën dit niet toelaten of als er geen goede gastouder dichtbij is. Maar kijk of je je werk anders kunt indelen of dat je tijdelijk minder werkt. Juist omdat die eerste jaren zo vormend zijn, en belangrijk voor een gezonde hechting tussen ouder en kind. Zodat je je kind voldoende rust en balans kunt bieden, maar vooral ook jezelf.
Rust en balans
Dus voor je kind is een beschikbare en relaxte ouder het belangrijkste. In deze tijd zeker niet makkelijk, met alle zorgen rondom het coronavirus. Ook deze spanningen hebben effect op kinderen, hoe jong ze ook zijn. Zie voor tips om het vol te houden in coronatijd met kinderen onze blog.
En vooral niet vergeten als je te maken hebt met een peuter met slaapproblemen; je bent niet alleen. Kijk niet te veel naar Social Media met perfecte plaatjes en alleen maar positieve berichten. Vraag hulp en spreek het uit als het allemaal niet vanzelf gaat. En zoals we ook beschreven in de peuterpuberteit blog; om het een beetje vol te houden, is het noodzakelijk dat je soms een uurtje, dagje, weekendje alleen-tijd inplant. Om je energie en draagkracht op peil te houden!
Lees ook deze blogs
- Slaaprobot Somnox
- Tips om kinderen beter te laten slapen
- Slaapproblemen door ADHD
- Moeilijk in slaap vallen
- slaapproblemen bij pubers
- tips om snel in slaap te vallen
- hoofdkussen op maat
